Geloven volgens Dawkins

Het nieuwe boek van de evolutiebioloog Richard Dawkins, God als misvatting, is een sterk antireligieus Dawkins trekt fel van leer tegen de mediterrane godsdiensten – jodendom, christendom en islam – en noemt deze antimenselijk. Ze leiden volgens hem tot geestelijke indoctrinatie, vrijheidsberoving, het doden van afvalligen, het neerschieten van dokters die abortussen uitvoeren en het in brand steken van klinieken, het verbieden van euthanasie, homohaat, vrouwendiscriminatie etc. Dawkins lacht dan ook niet als hij moet vaststellen dat in de V.S. religie immens veel succes boekt. De Gallup-opinie-peiling van 1999 wijst uit dat minder dan de helft van de Amerikanen ooit op een atheïstische presidentskandidaat zou stemmen, intussen zelfs maar 37 procent meer. 92 procent van de onder-vraagden zegt in God te geloven, 2 procent weet het niet en slechts 6 procent noemt zich ongelovig.

Dawkins schenkt bij de omschrijving van het ontstaan en de geschiedenis van de drie grote religies vooral aandacht aan de argumenten waarmee ze hun bestaansrecht menen te kunnen verdedigen, maar hij ontmantelt hun argumenten veelal met gevatte retoriek. Anderzijds wijst hij er in zijn analyse van de argumentatie van de creationisten en de aanhangers van het intelligent design op dat deze de zaken verkeerd voorstellen: ze spreken over toeval terwijl het eigenlijk om een evolutie op basis van natuurlijke selectie gaat, waarbij complexiteit ontstaat uit eenvoudige componenten. Zo winnen ze een valse strijd.

Voor Dawkins is ook nergens bewezen dat religie de basis vormt van onze ethiek. Wetenschappelijk onderzoek leidt immers tot de conclusie dat er geen enkel verschil is tussen het gedrag van christenen, atheïsten en volkeren die zonder enige godsdienst overleven. Ook onze moraal lijkt dus geëvolueerd in plaats van door God gedicteerd.

Dawkins meent overigens dat mensen niet zozeer geloven uit schuld of troost, maar als gevolg van onze bereidheid om ons over te geven aan een externe autoriteit – wat eigenlijk slechts een ongewild bijproduct is van een noodzakelijk geëvolueerd overlevingsmechanisme. Eigenlijk is het met gelovigen net als met kinderen: ze hebben een blind vertrouwen in een hogere autoriteit en gehoorzamen eraan.

Dawkins toont in zijn boek de evolutionaire oorsprong van geloof aan maar zegt vooral ook dat de drang om te geloven iets volstrekt irrationeels is. Jammer genoeg eigenlijk. Is er dan geen hoop? Volgens Dawkins kan het succes van religie pas afnemen als de wereld een rechtvaardiger en menslievender plaats is geworden, wat volgens hem ook verklaart waarom religie in het de V.S. beter aanslaat dan in Europa. Dat betekent volgens HVV vooral dat wij mensen er werk van moeten maken om onze wereld en samenlevingen vreedzamer, gezonder en vervullender te maken.